Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xếp Việt Nam vào nhóm các nước có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao nhất thế giới. Đáng lưu ý, tại thành thị, 88% kháng sinh được bán mà không cần kê đơn và ở nông thôn tỷ lệ này là 91%. Bên cạnh đó, theo thông tin từ Bộ Y tế, trong khi nhiều quốc gia phát triển vẫn đang sử dụng kháng sinh thế hệ 1 có hiệu quả thì Việt Nam đã phải sử dụng tới kháng sinh thế hệ 2, 3. Đáng lo ngại hơn khi ở nước ta đã bắt đầu xuất hiện một loại siêu vi khuẩn kháng lại tất cả các loại kháng sinh.

Thuốc kháng sinh là loại thuốc quan trọng giúp ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh lý gây ra bởi vi khuẩn (nhiễm trùng), giảm các triệu chứng và biến chứng nghiêm trọng của bệnh. Kháng sinh được phân làm nhiều nhóm như nhóm penicillin, cephalosporin, tetracyclin, quinolon. Mỗi nhóm có một số kháng sinh khác nhau. Những kháng sinh thường được sử dụng hiện nay: penicillin, amoxycillin, ampicillin, cephalosporin, erythromicin, tetracylin, doxycyclin, ciprofloxacin, chloramphenicol.

Việc lạm dụng kháng sinh, đặc biệt là dùng kháng sinh ngay cả khi chưa thật sự cần thiết hoặc dùng kháng sinh khi chưa phải là phương pháp điều trị thích hợp làm gia tăng tình trạng kháng kháng sinh. Theo nghiên cứu của trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kì, có từ 30 đến 50% trường hợp sử dụng kháng sinh ở người là không phù hợp.
Ở việt Nam, nhiều người thường lạm dụng thuốc kháng sinh để trị bất cứ bệnh gì với mong muốn nhanh chóng khỏi bệnh. Điều này gây ra mối nguy hiểm khôn lường bởi thuốc kháng sinh ngoài tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh thì còn tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi, hoặc ít nhất là không gây bệnh, hoặc tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại sinh sôi phát triển, lấn át vi khuẩn có lợi.

Hậu quả của việc lạm dụng kháng sinh một cách vô tội vạ đó là:
• Gây lãng phí: Các bệnh do virus như như: cảm lạnh, cúm, viêm phế quản và một số bệnh nhiễm trùng tai, xoang, thật ra không thể chữa được bằng kháng sinh mà vẫn dùng kháng sinh là vô cùng lãng phí. Việc sử dụng kháng sinh trong những trường hợp này không những khó chữa khỏi nhiễm trùng, viêm mà còn có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khác;
• Gây khó khăn cho chẩn đoán: bệnh nhân bị viêm ruột thừa cấp mà dùng kháng sinh sẽ làm cho lu mờ các triệu chứng gây khó chẩn đoán.
• Có khi có tác dụng chữa nhưng lại dễ gây ra phản ứng dị ứng, mẫn cảm thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Sử dụng nhiều kháng sinh và liều cao có khả năng gây suy tủy, nhất là trường hợp sử dụng chloramphenicol nhiều.
• Một số kháng sinh như streptomycine, kanamycine dùng liều cao có thể gây điếc và suy thận.
• Lạm dụng kháng sinh làm cho vi khuẩn nhờn thuốc, kháng thuốc ngày càng nhiều, từ đó việc chữa trị bệnh càng khó khăn. Kháng thuốc kháng sinh (kháng kháng sinh) là khả năng của vi khuẩn kháng lại các hiệu quả của thuốc kháng sinh. Khi đó, vi khuẩn sẽ thay đổi theo một cách mới để làm giảm hoặc loại bỏ hiệu quả của thuốc. Bất kì vi khuẩn nào sống sót sau khi điều trị kháng sinh đều có thể nhân lên và truyền các đặc tính của nó cho các thế hệ sau. Thông thường người bệnh hay tự ý ngưng sử dụng thuốc kháng sinh khi cơ thể thấy khỏe hơn, tuy nhiên việc điều trị đúng và đủ liều là cần thiết để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn gây bệnh. Các hậu quả của kháng thuốc kháng sinh có thể dẫn tới: Bệnh nặng hơn, thời gian phục hồi lâu hơn, hoặc tái đi tái lại thường xuyên; các lần sau càng phải sử dụng kháng sinh nặng hơn, chi phí điều trị cao hơn; nguy hiểm nhất có thể khiến tử vong khi không có thuốc hiệu quả điều trị.

Do đó, dưới đây là một vài lưu ý để sử dụng kháng sinh đúng cách:
• Chỉ sử dụng kháng sinh khi thật sự bị nhiễm khuẩn.
• Cung cấp đơn thuốc kháng sinh đã uống trong các lần bệnh trước.
• Thực hành vệ sinh, ăn uống tốt tránh nhiễm khuẩn.
• Tiêm phòng đầy các bệnh có thể ngừa bằng vắc xin.
• Sử dụng kháng sinh đủ liều và theo chỉ định của Bác sĩ.
• Không sử dụng kháng sinh lẻ hay kháng sinh của người khác khi bị bệnh.

PGS.TS Nguyễn Hoàng Anh - Giám đốc Trung tâm quốc gia về thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc, Đại học Dược Hà Nội cũng khuyến cáo, nguyên tắc lựa chọn sử dụng kháng sinh có 4 chữ Đ, đó là đúng thuốc, đúng liều, đủ thời gian và đúng cách. Tuân thủ "nguyên tắc 4Đ” sẽ hạn chế tác dụng phụ gây ra bởi kháng sinh và quan trọng hơn là tránh tình trạng kháng thuốc xảy ra.